Çelişik Niyet Tekniği
Çelişik niyet Viktor Frankl (soldaki resimde) tarafından 1927 yılında logoterapi ve varoluşçu analiz çerçevesinde ortaya attığı psikoterapötik tekniktir. Teknik, beklenti korkusu ile yaşayan danışanın terapistinden kritik durumlar öncesinde ya da o sorun yaşadığı sırada korktuğu şeyin gerçekleşmesini çok istemesi veya kaçındığı eylemi yapması yönünde talimat almasına dayanıyor.
Frankl bu tekniği, sınav öncesi heyecandan titreyen öğrencinin durumu ile örneklendiriyordu. Öğrenciyi titremeden çok, titremenin olacağı beklentisi ve bu beklentisi gerçekleşirse bunu herkesin göreceği ve rezil olacağı düşüncesi rahatsız ediyor. Bu öğrenci, terapistinin talimatıyla bir daha aynı sınav ortamında bulunduğu vakit, “dünya titreme şampiyonu” gibi titremeye çalışacaktır.
Diğer bir örnekte; sürekli tartışan eşler bir dahaki sefer tartışmaktan bitap düşene kadar uzun süre tartışmalarını kararlaştırıyorlar. Bu tarz kendini yönlendirme iki şekilde sonuçlanabilir. Ya söz konusu niyet gerçekleşecek ki, bu olasılıkta danışanın korktuğu/kaçındığı durum veya davranış içsel belirsiz güç olmaktan çıkarak en “hastalıklı” belirtisinden yoksun kalmış olacak; ya da danışanın niyetini gerçekleştirme çabası dikkatini duygusal endişelerinden yaptığı davranışa yoğunlaştırmasına sebep olacak ki, bu da olayın doğal akışını bozarak kaygının azalmasına yol açacak.
Yöntemin etkinliğinin hangi mekanizmaya dayanarak çalıştığı incelenirse, en önemli noktanın “kendini soyutlama” olduğu söylenebilir. Bu yöntem, danışanın duygusal bağlamdan anlamlar aşamasına geçmesini sağlıyor. Bu modelin başarısında hedefe ulaşma dışında bir amaç gütmeyen kişinin duygusal haz alabilme becerisinin ortadan kaybolması olgusu yatıyor.
Frankl, “çelişik niyet” yönteminin mizah katılarak formüle edildiği durumlarda daha efektif olabileceği ile ilgili görüş bildirmiştir.